O‘zbekistonda oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilarini qo‘llab-quvvatlashdan boshlanadi
Respublika aholisining deyarli yarmi qishloqlarda yashaydi. Millionlab ishchilar oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlaydi va qishloq xo'jaligi eksporti uchun asos yaratadi. Mamlakat faqat shaharsozlik bilan cheklanib qolishi mumkin emas; chekkada hayot ham qulay bo'lishi muhim.
Qishloq aholisini ta’minlash, ularning faoliyatini rag‘batlantirish davlat va jamiyatning alohida e’tiboriga sazovor. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanayotgan chora-tadbirlar qishloq xo‘jaligini mustahkamlashning asosiy omiliga aylanmoqda.
Biroq qishloq xo‘jaligida soliq yukining yuqoriligi va moliyalashtirishning cheklanganligi saqlanib qolmoqda, bu esa yashirin iqtisodiyotning o‘sishiga xizmat qilmoqda. Turli hisob-kitoblarga ko‘ra, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqaruvchilarining yarmidan ko‘pi noqonuniy faoliyat yuritib, rentabellikni pasaytiradi va rivojlanishni sekinlashtiradi. Huquqiy iqtisodiyotga o‘tish uchun real rag‘batlar bo‘lmasa, qishloq xo‘jaligi sektorining investitsiya va modernizatsiya imkoniyatlari cheklanganligi saqlanib qoladi.
Shu munosabat bilan 2026-yil 1-yanvardan boshlab fermer va dehqonlar (dehqonlar)ning o‘zlari yetishtirgan mahsulot — sabzavot, meva, go‘sht, sut, tuxum va boshqa oziq-ovqat mahsulotlarini realizatsiya qilishda qo‘shilgan qiymat solig‘i (QQS) ning nol stavkasini joriy etish dolzarb ahamiyatga ega. G‘alla va paxta ishlab chiqaruvchilar bundan mustasno, chunki bu tarmoqlar davlat klasterlari orqali tartibga solinadi.
Urug‘lik, o‘g‘it, yoqilg‘i, logistika, elektr energiyasi va boshqa mahsulotlar ishlab chiqarish bilan bog‘liq xarajatlar uchun to‘langan QQSni qaytarish amaliyoti saqlanib qoladi. Buning natijasida fermerlar yiliga 700 milliard so‘mgacha mablag‘ tejaydi.
QQS stavkasining nolga teng bo‘lishi soliq yukini kamaytirish, fermerlarning sof daromadini oshirish, modernizatsiya ishlariga qo‘shimcha mablag‘lardan foydalanish imkonini beradi.
Fermer xo'jaliklarining rentabelligi 5-7 foizdan taxminan 15 foizgacha o'sishi prognoz qilinmoqda. Bu, shuningdek, subsidiyalar va imtiyozlarni aniqroq rejalashtirish imkonini beradi.
Yana bir qulaylik – mahalliy qayta ishlashni rivojlantirish. Mahsulotni mahalliy sharoitda qayta ishlash qulayroq bo‘lsa, qayta ishlash korxonalari va eksport logistika zanjirlariga sarmoya talabi ortadi, ish o‘rinlari yaratiladi, mehnat sharoiti yaxshilanadi.
Qishloq xoʻjaligini oziq-ovqat ekinlariga yoʻnaltirish soʻnggi yillarda amalga oshirilayotgan strategiyalardan biridir. Paxta va gʻalla yetishtiriladigan maydonlar qisqarib, oʻrnini bogʻlar, uzumzorlar, sabzavotchilik egallaydi. Bir milliard dollarlik 1500 ga yaqin oziq-ovqat loyihalari amalga oshirildi.
QQSning nolga teng stavkasi qayta ishlash va eksportni rag‘batlantirish orqali qishloq-oziq-ovqat sektori salohiyatini mustahkamlaydi, mahsulotlarni xalqaro bozorda raqobatbardosh va jozibador qiladi.
Fermer va dehqon fermerlari uchun bu o‘z daromadlarining salmoqli qismini saqlab qolish imkoniyatidir. Jamg‘arma mablag‘lari o‘z biznesini rivojlantirish, mehnat va turmush sharoitlarini yaxshilash, ishlab chiqarishni modernizatsiya qilishga yo‘naltirilishi mumkin. Qishloq joylar ish o'rinlari, texnologiyalar oqimi, mahsulot sifati yaxshilanishi va barqaror rivojlanish uchun qulay iqlimdan foyda ko'radi. Davlat uchun bu yashirin iqtisodiyotni qisqartirish, shaffof hisobot berish, qo‘llab-quvvatlash, soliq imtiyozlari va rivojlanish dasturlarini aniq rejalashtirishni anglatadi. Jamiyat uchun bu sifatli va arzonroq oziq-ovqat mahsulotlari, barqaror qishloq iqtisodiyoti va kuchli mahalliy agrosanoat qiymat zanjiri demakdir.
Nodira RASHIDOVA,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati.
