O‘zbekiston va BMT turizmi: sanoatni o‘zgartiruvchi hamkorlik
O‘zbekistonda turizm jadal rivojlanmoqda. Samarqand, Buxoro, Xiva va yurtimizning boshqa durdonalarini kashf etayotgan sayyohlar soni ortib bormoqda va hukumat bu sohani rivojlantirishga sarmoya kiritib, uni ustuvor iqtisodiy yo‘nalish sifatida ko‘rmoqda. Birgina 2025-yilning yanvar-avgust oylarida mamlakatimizga 7,5 milliondan ortiq sayyoh tashrif buyurdi va bu oqim o‘tgan yilga nisbatan o‘sishda davom etmoqda. Bu ko‘rsatkich mamlakatimizning jahon turizm xaritasiga bo‘lgan doimiy qiziqishini ifodalaydi va infratuzilmani rivojlantirish, kadrlar tayyorlash, madaniy merosni asrab-avaylash bo‘yicha olib borilayotgan keng qamrovli sa’y-harakatlar o‘z samarasini berayotganidan dalolatdir. Xuddi shunday muhim, turizmni rivojlantirish nafaqat ichki kontekstda: O‘zbekiston xalqaro maydonda faol ishtirok etmoqda, 1993-yildan buyon a’zo bo‘lgan BMT turizmi bilan hamkorligi rivojlanishning asosiy vositasiga aylandi va mamlakatni jahon turizm kun tartibida yetakchi o‘ringa ko‘tardi.
O‘zbekiston boshidanoq xalqaro turizm g‘oyalarining nafaqat ishtirokchisi, balki faol tashabbuskori bo‘lishga intildi. 1994-yilgi Samarqand deklaratsiyasi, 1999-yildagi Xiva deklaratsiyasi, 2002-yilgi Buxoro deklaratsiyasi kabi muhim hujjatlarni taklif qilgan va qabul qilinishini taʼminlagan Oʻzbekiston edi. Bu tashabbuslar, jumladan, Buyuk Ipak yo‘li bo‘ylab sayyohlikni qayta tiklash va targ‘ib qilish uchun zamin yaratdi hamda jahon hamjamiyatining e’tiborini mintaqaning noyob madaniy merosini asrab-avaylashga qaratdi.
Keyingi yillarda O‘zbekiston tashabbuslari yanada jadallashib, jahon ahamiyatiga ega bo‘ldi. O‘zbekiston tashabbusi bilan BMT Bosh Assambleyasi 2027-yilni Xalqaro Barqaror va barqaror turizm yili deb e’lon qilgani mamlakatimiz tashabbuslarining xalqaro e’tirofi va BMTga a’zo 80 dan ortiq davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanganining muhim tasdig‘idir. O‘zbekiston ushbu sohada xalqaro standartlarni o‘rnatishga qaratilgan Xavfsiz turizm bo‘yicha Global kodeksini yaratish tashabbusi bilan chiqdi. Ushbu tashabbusni amalga oshirish uchun hukumatlararo komissiya tuzilib, O‘zbekiston bir ovozdan uning raisi etib saylandi. Nihoyat, 2025-yil fevral oyida Respublika sayohatchilarning huquqlari va zamonaviy xavfsizlik standartlariga sodiqligini yana bir bor tasdiqlab, Sayohatchilar uchun xalqaro odob-axloq kodeksiga rasman qo‘shildi.
BMT turizmi bilan hamkorlik keng qamrovli bo‘lib, turizmni rivojlantirishning barcha sohalarini qamrab oladi. Madaniy merosni asrab-avaylash va targ‘ib qilishga asosiy e’tibor qaratilgan. “Ipak yo‘li” dasturi doirasida O‘zbekiston tashkilotning yetakchi hamkorlaridan biri sifatida e’tirof etilgan. Tashkilot shafeligida “Ipak yoʻli” xalqaro brendi boʻyicha loyihalar, tashabbuslar va tadqiqotlarni birlashtirgan tematik ofis Samarqandda faoliyat koʻrsatmoqda. U BMTning turizm va turizm boʻyicha ekspertlari faoliyatini kelgusida baholash va tavsiyalar uchun Ipak yoʻli boʻylab sayohatni faollashtirishga koʻmaklashuvchi faoliyatini muvofiqlashtiradi.
Bundan tashqari, mamlakatimizda kadrlar tayyorlashga katta e’tibor qaratilmoqda: Samarqandda ham qisqa muddatli, ham uzoq muddatli o‘quv dasturlarini taklif qiluvchi Xalqaro turizm akademiyasi tashkil etilgan. Akademiya Shveytsariyaning nufuzli Les Roches maktabi bilan hamkorlik qiladi, uning metodlari jahon mehmondo'stlik sanoati standartlariga muvofiq mutaxassislarni tayyorlash imkonini beradi.
BMT turizmi bilan hamkorlikda mamlakatimizda o‘tkazilayotgan xalqaro tadbirlar alohida o‘rin tutadi. 2023-yil oktabr oyida Samarqand shahrida bo‘lib o‘tgan BMT Bosh Assambleyasining Turizm bo‘yicha 25-yubiley sessiyasi tadbirning kulminatsion nuqtasi bo‘ldi. Unda 140 dan ortiq davlat vakillari ishtirok etdi va shaharning o‘zi Jahon madaniy turizm poytaxti, deb e’lon qilindi. Assambleya 127 mamlakatdan 1200 dan ortiq mutaxassislar ishtirok etgan sarmoyaviy va taʼlim forumlarini oʻz ichiga oldi. Muhim shartnomalar imzolandi, Xalqaro turizm akademiyasi va “Ipak yo‘li” tematik idorasi ochildi. Bu voqea O‘zbekiston nafaqat yirik xalqaro forumlar tashkil etish, balki jahon turizmini rivojlantirish kun tartibini belgilashga qodirligini tasdiqladi.
Bu yutuqlarning barchasi O‘zbekiston xalqaro turizm sohasida yetakchi davlatga aylanganidan dalolatdir. Mamlakat sanoatning ichki rivojlanishi bilan cheklanib qolmaydi, balki butun dunyo uchun yangi standartlar va qadriyatlarni faol ravishda shakllantirmoqda. Kelgusi yillarda BMT doirasidagi yangi tashabbuslar bilan bir qatorda Akademiyaning ta’lim dasturlari ham kengayishi kutilmoqda. Bularning barchasi O‘zbekistonning tarixiy meros, zamonaviy infratuzilma va xalqaro yetakchilikni o‘zida jamlagan asosiy turizm markazi sifatidagi mavqeini mustahkamlaydi.
